Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
ΔΠΜΣ Μουσειακές Σπουδές
Μια σύντομη ιστορία της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας
Όπως και εσύ, οι άνθρωποι στο παρελθόν είχαν πολλές απορίες και έκαναν ερωτήσεις για το τι συνέβαινε γύρω τους. Παρατηρούσαν τον ουράνιο θόλο και αναρωτιόντουσαν για την φύση όλων όσα έβλεπαν.
Γιατί και πως πραγματοποιείται η εναλλαγή από την ημέρα στη νύχτα;
Τι είναι αυτές οι λαμπρές κουκίδες στον ουρανό;
Τι σχέση έχει ο πλανήτης μου με όλα αυτά;
Γιατί υπάρχουν όλα αυτά και πώς επηρεάζουν τη ζωή μου;
Σε αυτά, και σε πολλά αλλά, επιχείρησαν να απαντήσουν αρκετοί αρχαίοι λαοί, όπως οι Βαβυλώνιοι, οι Αιγύπτιοι, οι Κινέζοι, οι Ινδοί και οι Έλληνες.
Εμείς, σε αυτό το ταξίδι, θα γνωρίσουμε τις ερωτήσεις και τις απαντήσεις των αρχαίων Ελλήνων για τα ουράνια φαινόμενα.
Η συνεισφορά των Βαβυλωνίων υπήρξε εξαιρετικά σημαντική για τους Έλληνες. Οι Βαβυλώνιοι ήδη από την 2η χιλιετία π.Χ. συνέτασσαν καταλόγους με λίστες αστερισμών, άστρων και πλανητών. Όλα αυτά συνέβαιναν σε ένα ενιαίο βασίλειο, κάτι που δεν υπήρχε στις προελλαδικές κοινωνίες της εποχής.
Μετά την πτώση του Μυκηναϊκού πολιτισμού, γύρω στο 1200 π.Χ., ακολούθησε μια περίοδος γνωστή ως «σκοτεινοί αιώνες» (περ. 1100–800 π.Χ.), κατά την οποία χάνονται τα ίχνη της γραπτής παράδοσης και των οργανωμένων θεσμών. Στους αιώνες που ακολούθησαν, ο ελληνικός κόσμος μετασχηματίστηκε. Στον 9ο και 8ο αιώνα π.Χ., εμφανίζονται οι πρώτες μαρτυρίες μιας νέας πολιτισμικής ακμής. Τότε τοποθετείται, κατά την παράδοση, η συγγραφή της Ιλιάδας και της Οδύσσειας από τον Όμηρο — έργα στα οποία καταγράφονται οι πρώτες αστρονομικές αναφορές των αρχαίων Ελλήνων.
Το ταξίδι μας, λοιπόν, ξεκινάει από τα έργα του Ομήρου και καταλήγει στις θεωρίες του Πτολεμαίου τον 2ο αιώνα μ.Χ. Σε αυτά τα, σχεδόν, χίλια χρόνια παρατηρήσεων και μελετών, θα δούμε πώς αλλάζει η προσέγγιση των φιλοσόφων και των επιστημόνων για τα ουράνια φαινόμενα, τη φύση και τον ίδιο τον άνθρωπο.